Η επιστήμη της διατροφογενετικής/διατροφογενωμικής «εργαλείο» στον καθορισμό των αναγκών μας σε χολίνη

Κωνσταντίνος Ξένος

Κλινικός Διαιτολόγος – Διατροφολόγος M.Sc.

Διευθυντής τμήματος Διατροφογενετικής και Έρευνας Θρέψης «Ευρωκλινική Αθηνών»

Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα  για το πώς θα μπορούσε η επιστήμη της διατροφογενετικής/διατροφογενωμικής, η οποία εξετάζει τις αμφίδρομες αλληλεπιδράσεις γονιδίων – δίαιτας, να αποκτήσει «σάρκα και οστά» στη καθημερινή κλινική πράξη, είναι αυτό της χολίνης.

Το 1998 το Ινστιτούτο Ιατρικής των Ηνωμένων Πολιτειών αναγνωρίζει τη χολίνη ως απαραίτητο θρεπτικό στοιχείο (επιβάλλεται δηλαδή να παρέχεται μέσω της διατροφής, παρόλο που τη συνθέτουμε και ενδογενώς) και προσδιορίζει ποια είναι η επαρκής της πρόσληψη.

Η χολίνη μεταβολίζεται σε ουσίες με εξαιρετικά σημαντικές βιολογικές επιδράσεις, όπως η βηταϊνη (η οποία μεταξύ άλλων, λειτουργεί ως δότης μεθυλίου), η φωσφατιδυλοχολίνη (βασικό φωσφολιπίδιο των κυτταρικών μεμβρανών) και η ακετυλοχολίνη (νευροδιαβιβαστής απαραίτητος για τη διεκπεραίωση λειτουργιών όπως η μνήμη).

Το 2005, εθνική μελέτη στις ΗΠΑ (National Health and Nutrition Examination Survey -NHANES) αποκάλυψε πως ένα πολύ μικρό ποσοστό των Αμερικανών (περίπου το 10%) βρίσκεται εντός της συνιστώμενης ημερήσιας πρόσληψης που αφορά στη χολίνη, κάτι ίσως όχι παράδοξο αν αναλογιστούμε πως οι καλύτερες διατροφικές πηγές της (συκώτι, κρόκος αβγού) δαιμονοποιήθηκαν πέραν του δέοντος… Τη χολίνη θα τη βρούμε επίσης στη σόγια, αλλά και σε βιομηχανοποιημένα προϊόντα, στα οποία έχει χρησιμοποιηθεί ως γαλακτοματωποιητής η λεκιθίνη.

Διατροφή παρατεταμένα χαμηλή σε χολίνη, σύμφωνα πάντα με επιστημονικά στοιχεία, οδηγεί σε ανάπτυξη λιπώδους διηθήσεως στο ήπαρ (λίπος στο συκώτι), αυξημένα ηπατικά ένζυμα ή αυξημένα μυϊκά ένζυμα. Πιο επιρρεπείς σε αυτές τις συνέπειες είναι οι άνδρες και οι μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες, αφού τα οιστρογόνα που «βασιλεύουν» στις προεμμηνοπαυσιακές γυναίκες φαίνεται να αυξάνουν την ενδογενή σύνθεση χολίνης. Εδώ είναι ακριβώς που ξεκινά και η «μαγεία» της διατροφογενετικής/διατροφογενωμικής…

Το γονίδιο PEMT κωδικοποιεί μια πρωτεΐνη υπεύθυνη για την ενδογενή σύνθεση της χολίνης. Επιστημονικές μελέτες έδειξαν πως αν και περισσότερες από τις μισές γυναίκες που ευρίσκονταν προ εμμηνόπαυσης ήταν ανθεκτικές στο να αναπτύξουν οργανική δυσλειτουργία προερχόμενη από έλλειψη χολίνης, αυτές που είχαν έναν συγκεκριμένο μονονουκλεοτιδικό πολυμορφισμό του γονιδίου PEMT, δεν μπορούσαν να «εκμεταλλευτούν» την ιδιότητα των οιστρογόνων να προάγουν την σύνθεση χολίνης, με συνέπεια να έχουν ιδιαίτερα αυξημένες ανάγκες για διαιτητική χολίνη! Πολύ απλά ένα συγκεκριμένο γονιδιακό προφίλ ενδεχομένως καθορίζει τις ανάγκες μιας πληθυσμιακής ομάδας, στο απαραίτητο συστατικό της τροφής που λέγεται χολίνη! Κάποιες γυναίκες λοιπόν έχουν περισσότερη ανάγκη για πρόσληψη χολίνης από κάποιες άλλες και αυτό προκαθορίζεται και από το DNA τους (όπως επίσης και από το αν θηλάζουν ή εγκυμονούν)…

Την ίδια στιγμή γυναίκες προ εμμηνόπαυσης, με συγκεκριμένη «μετάλλαξη» στο γονίδιο MTHFD1 είχαν 15 φορές μεγαλύτερο ενδεχόμενο εμφάνισης συμπτωμάτων από δίαιτα χαμηλή σε χολίνη, σε σχέση με εκείνες με διαφορετικό γονότυπο.

Όσο χρήσιμες και αν είναι οι «μαζικές» διαιτητικές συστάσεις προς το γενικό πληθυσμό ένα είναι σίγουρο: υπάρχουν αρκετές πληθυσμιακές υποομάδες για τις οποίες οι διαιτητικές ανάγκες και απαιτήσεις ρέπουν πολύ από τις γενικές κατευθυντήριες γραμμές και καθορίζονται μέγιστα από συγκεκριμένες γονιδιακές «μεταλλάξεις».

Η επιστήμη της διατροφογενετικής/διατροφογενωμικής αναμένεται πως θα δώσει σύντομα τις απαιτούμενες και όσο το δυνατό πιο εξατομικευμένες οδηγίες…

 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

 

Resseguie ME, da Costa KA, Galanko JA, Patel M, Davis IJ, Zeisel SH. Aberrant estrogen regulation of PEMT results in choline deficiency– associated fatty liver. J. Biol. Chem. 2011;286:1649–58.

 

da Costa KA, Kozyreva OG, Song J, Galanko JA, Fischer LM, Zeisel SH. Common genetic polymorphisms affect the human requirement for the nutrient choline. FASEB J. 2006;20:1336–44.

 

Kohlmeier M, da Costa KA, Fischer LM, Zeisel SH. Genetic variation of folate-mediated one-carbon transfer pathway predicts susceptibility to choline deficiency in humans. Proc Natl Acad Sci USA. 2005;102: 16025–30.