5000 μgr ΦΥΛΛΙΚΟΥ ΟΞΕΟΣ ΣΕ ΚΑΘΕ ΕΓΚΥΜΟΣΥΝΗ; ΕΙΝΑΙ ΑΥΤΗ Η ΣΩΣΤΗ ΔΟΣΟΛΟΓΙΑ;

Κωνσταντίνος Ξένος

Κλινικός διαιτολόγος – διατροφολόγος M.Sc., Ph.D.cand.

Το γραφείο του διαιτολόγου το επισκέπτονται πολύ συχνά έγκυες ή γυναίκες οι οποίες προσπαθούν να συλλάβουν και αυτό οδηγεί σίγουρα σε μια από τις πιο ενδιαφέρουσες και όμορφες συνεδρίες για την επιστημονική – επαγγελματική μας δραστηριότητα.

Είναι γεγονός πως η απώλεια του πλεονάζοντος λιπώδους ιστού και η σωστή θρέψη, συμβάλλουν στην αύξηση του δείκτη γονιμότητας της γυναίκας, ενώ παράλληλα διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην επιτυχή πορεία και έκβαση της εγκυμοσύνης που αφορούν στην απουσία επιπλοκών για την έγκυο και στη γέννηση ενός υγιέστατου νεογνού!

Η πιο διαδεδομένη και αδιαμφισβήτητα ουσιαστική συμπληρωματική αγωγή στη δίαιτα μιας εγκύου είναι εκείνη του φυλλικού οξέος. Το φυλλικό οξύ, συνθετική μορφή της βιταμίνης Β9, πήρε το όνομα του από το φύλλο του σπανακιού από όπου πρωτοαπομονώθηκε και όπως διαφαίνεται σε μια σειρά επιστημονικών μελετών, βοηθά σημαντικά ώστε να μειωθούν οι πιθανότητες δημιουργίας ανωμαλιών του νευρικού σωλήνα στο αναπτυσσόμενο έμβρυο.

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας αλλά και οι περισσότεροι Αμερικανικοί και Βρετανικοί επιστημονικοί φορείς συνιστούν για όλες τις έγκυες γυναίκες τη συμπληρωματική χορήγηση φυλλικού οξέος, ένα με δύο μήνες πριν τη σύλληψη και κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης (ή  μόνο για τις 12 πρώτες εβδομάδες όπως υποστηρίζουν οι Άγγλοι) σε ποσότητα 400 μgr (600 ή και 800 μgr σύμφωνα με κάποιους Αμερικανικούς φορείς).

Η οδηγία αυτή είναι πολύ σημαντική σε όλα της τα «σκέλη» :

-Η διατροφή της εγκύου πρέπει να ενισχύεται με φυλλικό οξύ ή ακόμη καλύτερα με φολικό οξύ (η φυσική μορφή της Β9 που συναντάμε στα τρόφιμα) μέσω σκευάσματος. Η απλουστευμένη σκέψη «γιατί να μην πάρω εξολοκλήρου από τις τροφές» δεν βρίσκει αντίκρισμα στις αυξημένες απαιτήσεις των εγκύων… Το φολικό οξύ στις τροφές βρίσκεται σε μορφή πολυγλουταμικών και πρέπει να διασπαστεί σε μονογλουταμικά με τη βοήθεια συγκεκριμένων πεπτιδασών προκειμένου να απορροφηθεί. Η διαδικασία αυτή δεν διεκπεραιώνεται ποτέ ολοκληρωτικά με αποτέλεσμα η βιοδιαθεσιμότητα του φολικού της τροφής να μην ξεπερνά, στη καλύτερη των περιπτώσεων, το 50%. Παράλληλα το φολικό των τροφών είναι ένα πολύ ασταθές μόριο, τόσο στη θερμότητα και στο νερό όσο και στο αλκαλικό περιβάλλον. Συγκεκριμένα συμπληρώματα διατροφής που εμπεριέχουν την βιολογικά ενεργή μορφή της βιταμίνης Β_9, γνωστή ως 5-μεθυλ-τετραϋδροφολικό οξύ (5-MTHF) είναι άριστα τόσο σε επίπεδο βιοδιαθεσιμότητας όσο και σε επίπεδο σταθερότητας του μορίου. Σαφέστατα λοιπόν και δεν απορρίπτουμε την έννοια για μια διατροφή πλούσια σε πηγές φολικού οξέος (εμπλουτισμένα δημητριακά, σκουροπράσινα φυλλώδη λαχανικά, εσπεριδοειδή, αβοκάντο, κλπ) ωστόσο η παράλληλη λήψη συμπληρώματος είναι απαραίτητη στην εγκυμοσύνη.

-Η λήψη του φυλλικού οξέος (ή όπως τονίσαμε ακόμη καλύτερα φολικού οξέος) πρέπει να ξεκινά πριν την εγκυμοσύνη και όχι 1 μήνα μετά, επειδή τότε η γυναίκα μπόρεσε τελικά να δει τον γυναικολόγο της από την στιγμή που έμεινε έγκυος…

-Τα 400-800 μgr φυλλικού - φολικού έχουν βρεθεί σε πλήθος μελετών όχι μόνο να συνεισφέρουν στη σωστή ανάπτυξη του νευρικού συστήματος του εμβρύου αλλά και να είναι απολύτως ασφαλή.

Και εδώ ακριβώς ξεκινούν τα ερωτηματικά κάθε φορά που ως διαιτολόγοι χειριζόμαστε περιστατικά εγκύων γυναικών. Η πλειοψηφία των εγκύων γυναικών (για να μην πω το 100%) παίρνει ως οδηγία να καταναλώνει 5 mg (δηλαδή 5000 μgr) φυλλικού οξέος καθημερινά, καθ’όλη την διάρκεια της εγκυμοσύνης…

Σύμφωνα με την διεθνή βιβλιογραφία η δόση των 5000 μgr φυλλικού οξέος είναι κατάλληλη μόνο για τις γυναίκες που έχουν ήδη γεννήσει μωρά με ανωμαλίες του νευρικού σωλήνα, ενώ η συγκεκριμένη δοσολογία ενδέχεται να προταθεί και σε εγκύους με διαβήτη ή που παίρνουν αντιεπιληπτικά δισκία.

Όμως η συντριπτική πλειοψηφία των εγκύων ΔΕΝ ανήκει στις πιο πάνω κατηγορίες… και ακόμη και αν δεχτούμε αφουγκραζόμενοι την επιστήμη της διατροφογενετικής, ότι ένα 5 – 20% του πληθυσμού παγκοσμίως που είναι ομοζυγώτες στην παραλλαγή 677C > T στο γονίδιο MTHFR, ίσως έχει μεγαλύτερες απαιτήσεις σε φυλλικό - φολικό οξύ από ότι άλλα άτομα και πάλι οι ποσότητες που προτείνει ο ΠΟΥ αλλά και οι άλλοι φορείς, αρκούν στο να καλύψουν επαρκώς τις αυξημένες ανάγκες των εγκύων με τέτοιους πολυμορφισμούς.

Το ερώτημα για την δόση των 5000 μgr φυλλικού οξέος στο γενικό πληθυσμό των εγκύων, ποσότητα πολύ μεγαλύτερη από τις διεθνείς συστάσεις, διευρύνεται και από το γεγονός των αποτελεσμάτων πρόσφατης μελέτης της Σχολής Δημόσιας Υγείας «Μπλούμπεργκ» του Πανεπιστημίου «Τζονς Χόπκινς» της Βαλτιμόρης, με επικεφαλής την Δρ Ντανιέλ Φόλιν που παρουσιάστηκε σε συνέδριο για τον αυτισμό και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι τα παιδιά των γυναικών οι οποίες είχαν πολύ υψηλά επίπεδα φυλλικού οξέος στο αίμα (κάτι που μπορεί να προέλθει από υψηλή χορήγηση φυλλικού οξέος) αντιμετωπίζουν διπλάσιο κίνδυνο να εκδηλώσουν κάποια διαταραχή του φάσματος του αυτισμού, σε σχέση με αυτά που γεννήθηκαν από μαμάδες με φυσιολογικά επίπεδα φυλλικού στο αίμα. 

Σαφέστατα και πρέπει να είμαστε επιφυλακτικοί με κάθε είδους πρώιμα αποτελέσματα, ιδιαίτερα όταν δεν έχουν επισήμως δημοσιευτεί, όμως προσέξτε: δεδομένα δημοσιευμένων μελετών (Eur J Public Health. 2015 Jun;25(3):431-3, Healthcare 2014, 2, 429-444, J Pediatr. 2013 July ; 163(1): 303–304) υποδεικνύουν πως η χορήγηση 400 -800 μgr φυλλικού οξέος κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης, ενδέχεται να προστατεύει τα παιδιά από διαταραχές του αυτιστικού φάσματος, σε αντίθεση με αυτά που γεννήθηκαν από μητέρες οι οποίες δεν έλαβαν αντίστοιχα συμπληρώματα διατροφής!!

Ο Παράκελσος επαληθεύεται; H δόση είναι αυτή που καθορίζει την δράση; Η ιστορία αυτό δείχνει… Το σίγουρο πάντως είναι πως μια απλή εξέταση φυλλικού οξέος κατά την εγκυμοσύνη μπορεί να βοηθήσει τον ειδικό ώστε να καθορίσει την «πορεία» της συμπληρωματικής αγωγής και να εξασφαλίσει τους πάντες ακόμα και όταν έχουν προταθεί ανεξήγητα μεγάλες δόσεις φυλλικού…

ΥΓ. Πριν να χορηγηθεί φυλλικό οξύ (και μάλιστα σε μεγάλη δόση…) πρέπει να αποκλεισθεί η πιθανότητα έλλειψης βιταμίνης Β12 με κατάλληλη εξέταση γιατί το ένα «καλύπτει» το άλλο.