Διατροφικοί χειρισμοί στην περίοδο της εγκυμοσύνης – Φυλλικό οξύ: ένας γρίφος για δυνατούς λύτες

Χρύσου Ιωάννης

Κλινικός Διαιτολόγος – Διατροφολόγος

-Παγκοσμίως, περισσότερα από 300.000 μωρά γεννιόνται με προβλήματα στον σχηματισμό του νευρικού σωλήνα.

-Στην Ελλάδα το ποσοστό ανέρχεται στα 8 παιδιά ανά 10.000 γεννήσεις.

-Δεν υπάρχει θεραπεία για τις ανωμαλίες του νευρικού σωλήνα. Οι βλάβες που είναι παρούσες κατά την γέννηση είναι συνήθως μόνιμες.

Η ιστορία μας ξεκινάει 9 μήνες πριν ή ίσως και λίγους περισσότερους. Αφορά γυναίκες που προσέρχονται στο διαιτολογικό γραφείο, είτε επειδή στοχεύουν στην ενίσχυση της υγείας τους καθώς προσπαθούν για μία εγκυμοσύνη, είτε επειδή αδυνατούν να συλλάβουν. Είναι γεγονός ότι το αυξημένο σωματικό βάρος συχνά αποτελεί τροχοπέδη στην προσπάθεια αυτή.

Αυτό είναι και το σημείο που συχνά μία γυναίκα ξεκινάει την χρήση συμπληρώματος φυλλικού οξέος με την οδηγία του γυναικολόγου ή του διαιτολόγου. Σύμφωνα με τη θέση επίσημων φορέων παγκοσμίως, όπως ο ΠΟΥ, η χορήγηση φυλλικού οξέος 2 τουλάχιστον μήνες πριν την σύλληψη και για το 1^ο τρίμηνο της εγκυμοσύνης ελαχιστοποιεί και σχεδόν μηδενίζει τον κίνδυνο γέννησης παιδιών με προβλήματα στον σχηματισμό του νευρικού σωλήνα. Τα νέα λοιπόν είναι ευχάριστα και όσα αναφέρθηκαν στην αρχή του άρθρου δεν πρέπει να σας προβληματίζουν, εφόσον έχετε πάρει τις απαραίτητες προφυλάξεις σας.

Ο σκηνοθέτης όμως έχει αντίθετη άποψη. Η ιστορία ήταν καλή και με αίσιο τέλος... Έτσι, προχώρησε στα γυρίσματα του 2^ου κύκλου. Η πιο συνηθισμένη δόση φυλλικού οξέος που χορηγείται στις εγκύους είναι 5000 μgr (μικρογραμμάρια). Να σημειώσω στο σημείο αυτό ότι η συνιστώμενη ημερήσια πρόσληψη, σύμφωνα με τον ΕΦΕΤ,  για τον γενικό πληθυσμό είναι 200 μgr. Για τις εγκύους και σύμφωνα με τους διεθνείς οργανισμούς για τον περιορισμό των επιπλοκών, η επιθυμητή πρόσληψη φυλλικού οξέος ανέρχεται στα 400-800 μgr, δόση πολύ πιο μικρή από τα 5000 μgr που χορηγούνται συνήθως. Η πρώτη σκέψη είναι καθησυχαστική. «Δεν πειράζει, ας έχω λίγο περισσότερο. Έτσι θα μηδενίσω τον κίνδυνο επιπλοκών!». Η δεύτερη όμως και κυρίως μετά την ανάγνωση πρόσφατων αποτελεσμάτων μελέτης από την Σχολή Δημόσιας Υγείας «Μπλούμπεργκ» του Πανεπιστημίου «Τζονς Χόπκινς» της Βαλτιμόρης, προκαλεί πολύ έντονη ανησυχία. Ο επικεφαλής Δρ Ντάνιελ Φόλιν αναφέρει ότι γυναίκες με πολύ υψηλά επίπεδα φυλλικού οξέος στο αίμα τους, αντιμετωπίζουν αυξημένο κίνδυνο γέννησης παιδιών με κάποια διαταραχή του φάσματος του αυτισμού. Προσπαθώντας λοιπόν να περιορίσουν τον κίνδυνο, δημιουργούν έναν καινούργιο! Για ασφαλή αποτελέσματα, θα περιμένουμε και άλλες μελέτες. Σήμερα όμως γνωρίζουμε και πρέπει να πράξουμε ανάλογα, ότι μία γυναίκα πρέπει να λαμβάνει 400-800 μgr φυλλικού οξέος ημερησίως και για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, για τα βέλτιστα αποτελέσματα.

Ιδανικά λοιπόν, θα θέλαμε η πρόσληψη των επιθυμητών θρεπτικών συστατικών να γίνεται μέσω της διατροφής. Όμως τα τρόφιμα περιέχουν φολικό οξύ βιολογικά ανενεργό. Δηλαδή πρέπει να μετατραπεί σε ενεργό 5-μεθυλοτετραϋδροφολικό εστέρα (5MTHF) μέσω μίας πολύπλοκης διαδικασίας όπου το ένζυμο MTHFR έχει πρωταγωνιστικό ρόλο. Το 1/3 του παγκόσμιου πληθυσμού έχει γενετικό πρόβλημα παραγωγής του εν λόγο ενζύμου. Η μετατροπή του φυλλικού οξέος σε βιολογικά ενεργή μορφή, δεν ολοκληρώνεται. Η συσσώρευση του στον οργανισμό δημιουργεί κινδύνους! Το ίδιο συμβαίνει και με την λήψη συμπληρωμάτων που περιέχουν την βιολογικά ανενεργή μορφή φυλλικού οξέος και όχι μέθυλ-φολικού οξέος.

Λίγο πιο πρακτικά…

Αναλογιζόμενοι τον κίνδυνο που διατρέχει μία έγκυος για την γέννηση παιδιού με διαταραχή στον σχηματισμό του νευρικού σωλήνα και πόσο εύκολα μπορεί να τον ελαχιστοποιήσει, δεν μας επιτρέπονται οι δοκιμές. Η χρήση ενός σωστού συμπληρώματος φυλλικού οξέος είναι μονόδρομος. Η πιο σύγχρονη επιλογή με βιολογικά ενεργή μορφή φυλλικού οξέος, που ο οργανισμός μπορεί να χρησιμοποιήσει άμεσα, είναι γνωστή με το όνομα 5-μεθυλ-τετραϋδροφολικό οξύ ή πιο απλά, μέθυλ-φολικό οξύ. Παρουσιάζει βέλτιστη βιοδιαθεσιμότητα και σταθερότητα. Η δόση πάντα πρέπει να είναι η κατάλληλη.

Στοχεύστε λοιπόν σε μία διατροφή με τακτική κατανάλωση σκούρων πράσινων φυλλωδών λαχανικών, οσπρίων, αυγών, εσπεριδοειδών και εμπλουτισμένων δημητριακών. Παράλληλα, συμπληρώστε την ημερήσια πρόσληψη με την λήψη μέθυλ-φολικού οξέος. Δώστε όμως προσοχή στην δόση που θα λαμβάνετε ημερησίως και προτιμήστε μία σύγχρονη επιλογή στοματικού σπρέι που περιέχει την ενεργή μορφή της βιταμίνης και απορροφάται σε πολύ υψηλό ποσοστό, από τη στοματική κοιλότητα παρακάμπτοντας το έντερο. H πρόσληψη μέθυλ-φολικού οξέος 2 μήνες πριν και για το 1^ο τετράμηνο της εγκυμοσύνης περιορίζει τους κινδύνους ενώ παράλληλα δεν συσσωρεύεται φυλλικό οξύ στον οργανισμό, ανεξαρτήτως γενετικού υπόβαθρου.