Κωνσταντίνος Ξένος

Κλινικός διαιτολόγος – διατροφολόγος M.Sc., Ph.D.cand.

Πριν από 4 χρόνια και μετά από τη καταγραφή εκατοντάδων περιστατικών που είχα δει με ανεπάρκεια ή έλλειψη σε βιταμίνη D, μίλησα δημοσίως στην Ελληνική τηλεόραση (https://www.youtube.com/watch?v=hOHLQlrMTFI) για ένα φαινόμενο το οποίο τείνει σήμερα να εξελιχθεί σε πανδημία για ολόκληρη την Ευρώπη…

Κρίνοντας λοιπόν απολύτως εύλογη την απορία που εκφράζει ο τίτλος μιας πολύ πρόσφατης μελέτης, η οποία συμπεριέλαβε στοιχεία και από τη χώρα μας (Vitamin D deficiency in Europe: pandemic? Am J Clin Nutr. 2016 Apr;103(4):1033-44), θεωρώ το συγκεκριμένο θέμα μείζονος σημασίας για δυο κυρίως λόγους: Αφενός γιατί τα χαμηλά επίπεδα βιταμίνης D σχετίζονται με πάρα πολλά νοσήματα που αφορούν τόσο στη σκελετική όσο και στην εξωσκελετική υγεία (αυτοάνοσα, φλεγμονώδεις παθήσεις του εντέρου, καρδιαγγειακά, καρκίνος, κ.άλλα) και αφετέρου διότι το «σκηνικό» μιας ηλιόλουστης χώρας σαν την Ελλάδα, εφησυχάζει τον μη ενημερωμένο πολίτη, ο οποίος θεωρεί αδιανόητο να έχει έλλειψη στη «βιταμίνη του ήλιου»…

Με το μυαλό στα στατιστικά δεδομένα που θέλουν σχεδόν έναν στους δυο ενήλικες Έλληνες να παρουσιάζει είτε ανεπάρκεια (25OHD < 30 ng/ml ή D < 10 ng/ml) σε βιταμίνη D (στα παιδιά τα ποσοστά είναι ακόμη πιο δραματικά..) μη οφειλόμενες σε πρωτοπαθή υπερπαραθυρεοειδισμό, παραθέτω έναν πραγματικό και συνάμα ενδεικτικό διάλογο που είχα με μια Κυρία η οποία με επισκέφθηκε για πρώτη φορά, λίγο καιρό πριν:

-  «Κε Ξένε πρόκειται να πάω στο γιατρό να μου γράψει προγραμματισμένες εξετάσεις και την επομένη φορά που θα συναντηθούμε θα σας τις φέρω» μου ανέφερε κατά τη διάρκεια καταγραφής του ιστορικού της, μετά από σχετική ερώτηση μου για το πότε έλεγξε τελευταία φορά κάποιες βιοχημικές και ενδοκρινολογικές παραμέτρους

- «Πολύ ωραία, φροντίστε να του πείτε να σας υποδείξει και εξετάσεις ασβεστίου και 25OHD, να δούμε και τα επίπεδα της βιταμίνης D τα οποία πολύ συχνά είναι χαμηλά, ιδιαίτερα σε άτομα με παχυσαρκία…» της ζήτησα

-  «Βιταμίνη D; Αυτή δεν είναι που παράγεται από τον ήλιο; Με τόσο ήλιο που έχουμε σιγά μην μου λείπει…» απάντησε σχεδόν σίγουρη και ακολούθησε ένας απολαυστικός συνάμα δε και αποκαλυπτικός διάλογος…

-  «Αυτόν τον ήλιο που έχουμε στη χώρα μας εσείς πόσο τον απολαμβάνετε;» την ρώτησα… «Μου έχετε πει πως όλη την ημέρα δουλεύετε στο γραφείο και τα ΣΚ δεν προλαβαίνετε να «ξεμυτίσετε» από το σπίτι με τα διαβάσματα των παιδιών…»

-   «Ναι αλλά στο γραφείο κάθομαι κοντά σε παράθυρο…»

-  «Ξέρετε τα τζάμια «φιλτράρουν» τις UVB, τις ακτίνες που είναι υπεύθυνες για την ενδογενή παραγωγή της βιταμίνης D…»

- «Άρα στο διάλλειμα που κάνω για τσιγάρο να βγαίνω στο μπαλκόνι να λιάζομαι;»

-  «Όπως ακριβώς τα τζάμια έτσι και η αιθαλομίχλη που βιώνουμε καθημερινά στην Αττική, λειτουργεί ως «φίλτρο» για αυτές τις ακτίνες… παράλληλα το γεωγραφικό πλάτος της χώρας μας (34˚ – 41˚) δεν επιτρέπει επαρκή ακτινοβολία UVB τους περισσότερους μήνες του χρόνου... ακόμα και τώρα που έχουμε τόση ηλιοφάνεια δεν θα βοηθήσετε ουσιαστικά την κατάσταση με το να βγείτε στο μπαλκόνι για 5 λεπτά που θα καπνίσετε… μάλλον θα προσφέρατε περισσότερες υπηρεσίες στον οργανισμό σας αν κόβατε το κάπνισμα και δεν βγαίνατε καθόλου στο μπαλκόνι…»

-   «Το καλοκαίρι που κάνουμε μπάνια; Εκεί δεν συνθέτουμε βιταμίνη D;»

-  «Με τα αντηλιακά που υποχρεωτικά χρησιμοποιούμε ΔΕΝ μπορεί ο οργανισμός μας να παράξει βιταμίνη D…αλλά ακόμη και αν δεν τα χρησιμοποιούσαμε  – κάτι που σαφέστατα και δεν το προτείνω – δεν αρκεί αυτό το σύντομο χρονικό διάστημα για να μας καλύψει για όλο το χρόνο…»

-   «Από τη διατροφή δεν μπορούμε να την προμηθευτούμε;»

-  «Η φύση προέβλεψε να καλύπτουμε τις ανάγκες μας σε βιταμίνη D ΚΥΡΙΩΣ από την έκθεση μας στην ηλιακή ακτινοβολία UVB (90%) και πολύ λιγότερο από την τροφή (10%)… Η φύση βλέπετε μας θέλει παρέα της όλη την ημέρα και όχι εγκλωβισμένους σε 4 τοίχους…»

-  «Εγώ πάντως πίνω δύο ποτήρια γάλα την ημέρα … σας το λέω γιατί ξέρω πως το γάλα είναι πλούσιο σε D….» μου είπε γεμάτη σιγουριά

-  «Το γάλα ΔΕΝ είναι πλούσια πηγή βιταμίνης D…εμπεριέχει βιταμίνη D αλλά δεν θεωρείται πλούσια πηγή…2 μεγάλα ποτήρια (1/2 λίτρο) θα σας προμηθεύσουν με λιγότερες από 200 IU βιταμίνης D όταν ο οργανισμός σας χρειάζεται διατροφικά τουλάχιστον την 3πλασια δόση…. Πλούσια πηγή βιταμίνης D είναι τα λιπαρά ψάρια τα οποία μου αναλύσατε πριν λίγο πως αν θα τα φάτε αυτό θα συμβεί 1 φορά την εβδομάδα με το ζόρι…»

-  «Οκ τότε… θα πω στον γιατρό μου να τις γράψει στον ΕΟΠΥΥ και θα σας τις φέρω…»

- «Να σας ενημερώσω μόνο πως δυστυχώς η εξέταση 25OHD δεν δικαιολογείται από τον ΕΟΠΥΥ παρά μόνο η 1,25(ΟΗ)2D η οποία όμως ΔΕΝ υποδεικνύει τυχόν ανεπάρκεια ή έλλειψη σε βιταμίνη D….» πρόλαβα να την ενημερώσω

- «Τέλος πάντων θα την κάνω αλλά είμαι βέβαιη πως την κάνω άδικα…» μου απάντησε και κάπου εκεί «έκλεισε» η συζήτηση για την D.

Η Κυρία πήγε, έκανε τις εξετάσεις της και λίγες ημέρες μετά, πανικόβλητη μου τηλεφωνεί με τα αποτελέσματα στο χέρι :

-  «Κε Ξένε είχατε δίκιο…8,6 έβγαλε αποτέλεσμα η D…και βλέπω δίπλα τις φυσιολογικές τιμές και ανησύχησα… το ασβέστιο μου πάντως φυσιολογικό»

-  «Οκ. Μην ανησυχείτε… Ο συνδυασμός χαμηλής D και φυσιολογικού ασβεστίου σας εντάσσει στη μεγάλη ομάδα των Ελλήνων με υποβιταμίνωση σε D η οποία δεν οφείλεται σε πρωτογενή υπερπαραθυρεοειδισμό… θα μιλήσω με τον γιατρό σας και θα το φτιάξουμε…» την καθησύχασα

-  «Ωραία… εγώ να αυξήσω το γάλα σε 4 ποτήρια;» με ρώτησε αμέσως

-  «Κοιτάξτε… ένας υγιής κατά τα άλλα άνθρωπος στο σωματικό σας βάρος για να ανεβάσει τα επίπεδα 25ΟΗD από 8,6 πάνω από 30 ng/ml σε 3-6 μήνες θέλει περισσότερες από 6.000 IU βιταμίνης D καθημερινά…. Δεν θα σας πω λοιπόν να πίνετε 60 ποτήρια γάλα την ημέρα ούτε να τρώτε 12 μερίδες σολομό καθημερινά και καταλαβαίνετε τον λόγο…. Το να αλλάξετε το τρόπο ζωής σας και να υιοθετήσετε μια καθημερινή «επαφή» με τον ήλιο και την φύση θα σας το προτείνω όπως κάνω με όλους, αλλά και πάλι αν θέλουμε να είμαστε ρεαλιστές και γνώστες της κατάστασης δεν πρόκειται να σας επιλύσω το πρόβλημα… αφήστε λοιπόν να μιλήσω και να συνεννοηθώ με τον γιατρό σας και θα δούμε μέσω συμπληρώματος πως θα καλυφθούν οι ανάγκες σας…»

Και κάπου εκεί έκλεισε το τηλεφώνημα ενός ακόμη περιστατικού έλλειψης αυτής της ζωτικής βιταμίνης, μιας γυναίκας που αδυνατούσε να κατανοήσει τον λόγο που της πρότεινα να ελέγξει τα επίπεδα του ασβεστίου και της βιταμίνης D (όπως κάνω τα τελευταία 6 χρόνια) και το πόσο η αλλαγή του τρόπου ζωής έχει επιφέρει παράδοξα (εκ πρώτης) φαινόμενα στο χώρο της υγείας…