Προβιοτικά: Η διαδρομή από το έντερό μέχρι τον εγκέφαλό

Επιμέλεια
Ευγενία Αλεξάνδρου
Διαιτολόγος – Διατροφολόγος
Πτυχιούχος  University of Nottingham

Μεταξύ πολλών σοφών ρήσεων, ο Ιπποκράτης είχε πει: "Όλες οι ασθένειες ξεκινούν από το έντερο", μια έκφραση που σήμερα μπορεί να γίνει απολύτως αντιληπτή λόγω της αυξανόμενης γνώσης που έχουμε για τις λειτουργείς του εντέρου και των μικροοργανισμών που φιλοξενεί. Ο Δρ. Rob Knight, ένας από τους σημερινούς πρωτοπόρους στη μικροβιολογία πιστεύει ακράδαντα στη δύναμη της μικροχλωρίδας του εντέρου, ενώ έχει δηλώσει ότι:  "Τρία κιλά από τα βακτήρια που έχετε ίσως είναι πιο σημαντικά από κάθε γονίδιο του γονιδιώματος σας". Ως εκ τούτου, δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι την τελευταία δεκαετία τα προβιοτικά έχουν γίνει οι πρωταγωνιστές στις μελέτες των βακτηρίων που προάγουν την καλύτερη υγεία του οργανισμού.

Η μικροχλωρίδα του εντέρου έχει πολλές σημαντικές λειτουργίες, όπως: ο ρόλος της στη διάσπαση των διαιτητικών συστατικών για την παραγωγή ενέργειας, ο ρόλος της στη σύνθεση βασικών βιταμινών και ο ρυθμιστικός ρόλος της στη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος. Η ευβίωση, η κατάσταση της ωφέλιμης μικροβιακής ισορροπίας στη βακτηριακή κοινότητα του εντέρου, μπορεί να επηρεαστεί από μικρές διαταραχές που προκαλούνται από τους καθημερινούς στρεσογόνους παράγοντες. Κάτι τέτοιο μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα ορισμένες αλλαγές, αν και αναστρέψιμες, στη συνολική σύνθεση της χλωρίδας του γαστρεντερικού. Αντιστρόφως, η κατάσταση ανισορροπίας μεταξύ του ξενιστή και του βακτηρίου ορίζεται ως δυσβίωση. Παρατεταμένες διαταραχές όπως η συχνή χρήση αντιβιοτικών ή οι λανθασμένες διατροφικές συνήθειες μπορούν να προκαλέσουν αλλαγές, πολλές από τις οποίες είναι επιβλαβείς για τον οργανισμό.

Οι πρόοδοι στην τεχνολογία έχουν οδηγήσει στην αύξηση νέων πληροφοριών για την ανακάλυψη του άξονα εγκεφάλου – εντέρου, ενός «αυτοκινητόδρομου» που υπάρχει μέσα στο ανθρώπινο σώμα για να διευκολύνει την «επικοινωνία» μεταξύ των βακτηρίων που ζουν στο έντερο και τον εγκέφαλο. Ο νευρολόγος Dr. Christopher Power του Πανεπιστημίου της Αλμπέρτα ανακάλυψε ορισμένα βακτηριακά στελέχη μαζί με τα μεταβολικά προϊόντα τους στον εγκέφαλο, μια περιοχή που πιστεύαμε ότι ήταν τελείως αποστειρωμένη.

Με την αυξανόμενη συνειδητοποίηση ορισμένων από τα οφέλη που θα μπορούσαν να προσφέρουν τα προβιοτικά, δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι τα γιαούρτια και άλλα τρόφιμα που έχουν υποστεί ζύμωση έχουν γίνει απαραίτητα για την προώθηση της υγείας του μικροβιώματος του εντέρου. Αυτό που δεν είναι τόσο γνωστό είναι πως η έρευνα για την καρδιαγγειακή υγεία υποστηρίζεται από τον αυξανόμενο αριθμό μελετών για τα προβιοτικά.

Η καρδιαγγειακή νόσος και ο κίνδυνος ανάπτυξης της σχετίζεται, μεταξύ άλλων, με τη φλεγμονή. Η διαδικασία της φλεγμονής ξεκινά συχνά από το έντερο. Κορυφαίοι ερευνητές πιστεύουν ότι βοηθώντας το έντερο συμβάλλουμε στην καλή υγεία της καρδιάς. Νέα έρευνα δείχνει ότι ορισμένα στελέχη προβιοτικών υποστηρίζουν το καρδιαγγειακό σύστημα ρυθμίζοντας την παραγωγή και τη διάσπαση της χοληστερόλης.

Ο ψυχίατρος Δρ. Ted Dinan, σε συνεργασία με τον νευροεπιστήμονα Δρ. John F. Cryan, εφάρμοσε τον όρο «ψυχοβιοτικά» το 2013 για να περιγράψει ένα συγκεκριμένο κλάδο. Πιο συγκεκριμένα αυτός ο κλάδος εξετάζει τον τρόπο με τον οποίο συγκεκριμένα βακτηριακά στελέχη μπορούν να βελτιώσουν τη διάθεση, να μειώσουν το άγχος καθώς και να λειτουργήσουν ως ανοσοενισχυτικά και αντικαταθλιπτικά στοιχεία. Η πλειοψηφία των ευρέως συνταγογραφούμενων θεραπειών που βρέθηκαν να είναι αποτελεσματικές στη διαμόρφωση της διάθεσης, της συμπεριφοράς και των ψυχικών διαταραχών είναι φαρμακολογικές θεραπείες που στοχεύουν στα μονοαμινεργικά συστήματα εντός του εγκεφάλου. Ωστόσο υπάρχουν πλέον δυνατές εναλλακτικές μορφές θεραπείας με λιγότερες ανεπιθύμητες ενέργειες. Η Δρ. J. Α. Foster, Psychiatry and Behavioural Neuroscience του Πανεπιστημίου McMaster, μελετά τα συστήματα επικοινωνίας μεταξύ του εντέρου και του κεντρικού νευρικού συστήματος για την παροχή νέων θεραπειών ψυχικής υγείας.

Μία πρόσφατη μελέτη του μικροβιώματος σε 46 ασθενείς με κατάθλιψη και σε 30 υγιείς έδειξε ότι στους ασθενείς με έντονη κατάθλιψη παρουσιάστηκε ένας αυξημένος αριθμός από Bacteroidetes, Proteobacteria και Actinobacteria, ενώ τα επίπεδα Firmicutes ήταν μειωμένα. Τα ευρήματα αυτά υποδηλώνουν ότι ορισμένα βακτηριακά στελέχη μπορεί να είναι πιο ανθεκτικά στις διαταραχές της διάθεσης.  Ο Δρ. Gerard Clarke, από το APC Microbiome Institute του University College Cork, δήλωσε ότι «Τα βακτήρια του εντέρου φαίνεται να επηρεάζουν τα micro RNAs στην αμυγδαλή και στον προμετωπιαίο φλοιό, τα οποία με τη σειρά τους εμπλέκονται έντονα με το άγχος και την κατάθλιψη».  Περεταίρω κλινικές δοκιμές με ψυχοβιοτικά είναι απαραίτητες για την επιβεβαίωση όλων των παραπάνω ισχυρισμών υγείας. Ο Dr. Emeran Mayer, γαστρεντερολόγος στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας και συγγραφέας του "The Mind-Gut Connection", πιστεύει ότι τα ψυχοβιοτικά που θα είναι ελεγμένα και εγκεκριμένα από την FDA θα είναι διαθέσιμα μέσα στα επόμενα 5-10 χρόνια.