Πώς να ενισχύσετε ουσιαστικά το ανοσοποιητικό σας σύστημα

Επιμέλεια
Ευγενία Αλεξάνδρου
Διαιτολόγος – Διατροφολόγος
Πτυχιούχος  University of Nottingham

Το ανοσοποιητικό σύστημα προστατεύει τον οργανισμό από την εισβολή μικροβίων και ιών που προκαλούν ασθένειες. Μερικές φορές όμως αποτυγχάνει να λειτουργήσει αποδοτικά... Είναι δυνατόν να ενισχυθεί με τη διατροφή; Είναι απαραίτητα τα συμπληρώματα βιταμινών και τα φυτικά σκευάσματα; Ας δούμε τι λέει η επιστήμη…

Τι μπορείτε να κάνετε για να ενισχύσετε το ανοσοποιητικό σας σύστημα;

Το ανοσοποιητικό σύστημα για να λειτουργήσει καλά χρειάζεται ισορροπία και αρμονία. Υπάρχουν ακόμη πολλά που οι ερευνητές δεν γνωρίζουν για την περιπλοκότητα της ανοσολογικής αντίδρασης. Προς το παρόν, δεν υπάρχουν επιστημονικά αποδεδειγμένοι άμεσοι σύνδεσμοι μεταξύ του τρόπου ζωής και της ενισχυμένης ανοσολογικής λειτουργίας. Αυτό δεν σημαίνει όμως ότι οι επιδράσεις του τρόπου ζωής στο ανοσοποιητικό σύστημα δεν είναι ενδιαφέρουσες και δεν πρέπει να μελετηθούν. Οι ερευνητές διερευνούν τις επιδράσεις της διατροφής, της άσκησης, της ηλικίας, του ψυχολογικού στρες και άλλων παραγόντων στην ανοσολογική αντίδραση τόσο σε πειραματόζωα όσο και σε ανθρώπους.

Υιοθέτηση στρατηγικών υγιούς διαβίωσης

Η πρώτη γραμμή άμυνας είναι να επιλέξετε έναν υγιεινό τρόπο ζωής. Κάθε σύστημα του σώματός, συμπεριλαμβανομένου του ανοσοποιητικού, λειτουργεί καλύτερα όταν προστατεύεται από περιβαλλοντικές επιθέσεις και ενισχύεται από τις στρατηγικές υγιούς διαβίωσης:

-Μην καπνίζετε.

-Επιλέξτε μια διατροφή πλούσια σε φρούτα, λαχανικά, δημητριακά ολικής αλέσεως και χαμηλή σε κορεσμένα λιπαρά.

-Βάλτε την ήπια σωματική άσκηση στην καθημερινότητα σας.

-Διατηρήστε ένα υγιές βάρος.

-Ρυθμίστε την αρτηριακή σας πίεση.

-Εάν καταναλώνετε αλκοόλ, μειώστε δραστικά τη κατανάλωση.

-Κοιμηθείτε επαρκείς ώρες.

-Λάβετε μέτρα για να αποφύγετε τυχόν μολύνσεις (συχνό πλύσιμο χεριών).

-Πραγματοποιείτε τακτικά τις ιατρικές σας εξετάσεις.

Η προσπάθεια ενίσχυσης των κυττάρων του ανοσοποιητικού σας συστήματος είναι ιδιαίτερα περίπλοκη μια και υπάρχουν τόσα διαφορετικά είδη από αυτά και τα οποία ανταποκρίνονται σε τόσους πολλούς διαφορετικούς μικροοργανισμούς με ποικίλους τρόπους. Ποια κύτταρα του ανοσοποιητικού θα πρέπει να ενισχύσετε και σε ποιο αριθμό; Μέχρι στιγμής, οι επιστήμονες δεν γνωρίζουν την απάντηση. Αυτό που είναι γνωστό είναι ότι το σώμα παράγει περισσότερα λεμφοκύτταρα από όσο μπορεί να χρησιμοποιήσει. Τα επιπλέον κύτταρα απομακρύνονται μέσω μιας φυσικής διαδικασίας κυτταρικού θανάτου που ονομάζεται απόπτωση. Κανείς δεν ξέρει ποιο είναι το καλύτερο «μίγμα» κυττάρων του ανοσοποιητικού συστήματος που απαιτείται για να λειτουργήσει στο βέλτιστο επίπεδο.

Ηλικία και ανοσοποιητικό σύστημα

Η διαδικασία γήρανσης κατά κάποιον τρόπο οδηγεί σε μείωση της ικανότητας ανοσοαπόκρισης η οποία με τη σειρά της συμβάλλει σε περισσότερες λοιμώξεις. Το συμπέρασμα πολλών μελετών είναι ότι σε σύγκριση με τους νεότερους, οι ηλικιωμένοι είναι πιο πιθανό να νοσήσουν από μια ασθένεια και πιο πιθανό να πεθάνουν από αυτή. Οι αναπνευστικές λοιμώξεις, η γρίπη και ιδιαίτερα η πνευμονία αποτελούν κύρια αιτία θανάτου σε άτομα άνω των 65 ετών παγκοσμίως. Κανείς δεν γνωρίζει με βεβαιότητα γιατί συμβαίνει αυτό όμως ορισμένοι επιστήμονες παρατηρούν ότι αυτός ο αυξημένος κίνδυνος συσχετίζεται με τη μείωση των Τ κυττάρων ενώ άλλοι πιστεύουν ότι ο μυελός των οστών γίνεται λιγότερο αποτελεσματικός στην παραγωγή των βλαστικών κυττάρων.

Η μείωση της ανοσοαπόκρισης σε λοιμώξεις έχει αποδειχθεί από την αντίδραση των ηλικιωμένων στα εμβόλια. Μελέτες έδειξαν ότι σε άτομα ηλικίας άνω των 65 ετών το εμβόλιο είναι λιγότερο αποτελεσματικό σε σύγκριση με υγιή παιδιά. Ωστόσο, παρά τη μείωση της αποτελεσματικότητας οι εμβολιασμοί μείωσαν σημαντικά τα ποσοστά ασθένειας και θανάτου σε ηλικιωμένα άτομα.

Φαίνεται ότι υπάρχει δυνατή σχέση μεταξύ διατροφής και  ανοσοποιητικού συστήματος στους ηλικιωμένους. Οι ηλικιωμένοι τείνουν να τρώνε λιγότερο και συχνά έχουν λιγότερη ποικιλία στη διατροφή τους.

 Ένα σημαντικό ερώτημα είναι εάν τα συμπληρώματα διατροφής μπορούν να βοηθήσουν τους ηλικιωμένους να διατηρήσουν ένα πιο υγιές ανοσοποιητικό σύστημα. Οι ηλικιωμένοι θα πρέπει να απευθυνθούν σε έναν έμπειρο ειδικό καθώς ενώ κάποια συμπληρώματα διατροφής μπορεί να είναι ευεργετικά, άλλα μπορεί να έχουν σοβαρές επιπτώσεις.

Διατροφή και ανοσοποιητικό σύστημα

Ένα υγιές ανοσοποιητικό σύστημα απαιτεί μια σωστή διατροφή. Οι επιστήμονες έχουν αναγνωρίσει εδώ και καιρό ότι οι άνθρωποι που ζουν σε συνθήκες φτώχειας και υποσιτίζονται είναι πιο ευάλωτοι σε μολυσματικές ασθένειες.

Υπάρχουν ορισμένες ενδείξεις ότι διάφορες ανεπάρκειες των μικροθρεπτικών συστατικών (οι ανεπάρκειες του ψευδαργύρου, του σεληνίου, του σιδήρου, του χαλκού, του φυλικού οξέος και των βιταμινών Α, D, Β6, C και Ε) μεταβάλλουν τις ανοσολογικές αποκρίσεις σε πειραματόζωα.

Βότανα και άλλα συμπληρώματα

Αν κάνετε μια βόλτα στα καταστήματα θα βρείτε μπουκάλια από συμπληρώματα και φυτικά σκευάσματα που ισχυρίζονται ότι "ενισχύουν" το ανοσοποιητικό σύστημα. Αν και ορισμένα σκευάσματα έχουν βρεθεί ότι αλλάζουν ορισμένα στοιχεία της ανοσολογικής λειτουργίας, μέχρι στιγμής δεν υπάρχει καμία ένδειξη ότι στην πραγματικότητα ενισχύουν την ανοσία σε σημείο όπου είστε καλύτερα προστατευμένοι από λοιμώξεις και ασθένειες. Οι επιστήμονες δεν γνωρίζουν εάν ένα βότανο που φαίνεται να αυξάνει τα επίπεδα αντισωμάτων στο αίμα ωφελεί πραγματικά τη συνολική ανοσία.

Το στρες και το ανοσοποιητικό σύστημα 

Μια μεγάλη ποικιλία ασθενειών συνδέεται με τις συνέπειες του συναισθηματικού στρες. Αν και η σχέση μεταξύ στρες και ανοσολογικής λειτουργίας μελετάται από διάφορους επιστήμονες μέχρι στιγμής δεν είναι ένας σημαντικός τομέας έρευνας.

Η μελέτη της σχέσης μεταξύ στρες και ανοσοποιητικού συστήματος παρουσιάζει δύσκολες προκλήσεις. Το στρες είναι δύσκολο να καθοριστεί καθώς αυτό που φαίνεται να αποτελεί στρεσογόνο κατάσταση για ένα άτομο ενδέχεται να μην είναι για ένα άλλο. Όταν οι άνθρωποι εκτίθενται σε τέτοιες καταστάσεις είναι δύσκολο να μετρήσουν πόσο στρες αισθάνονται και είναι δύσκολο για τον επιστήμονα να γνωρίζει εάν η υποκειμενική εντύπωση ενός ατόμου σχετικά με το μέγεθος του στρες είναι ακριβής. Ο επιστήμονας μπορεί μόνο να μελετήσει συνέπειες του στρες όπως ο αριθμός των χτύπων της καρδιάς ανά λεπτό.

Όταν κρυώνεις μπορεί να αρρωστήσεις;

Σχεδόν κάθε μητέρα συχνά αναφέρει: "Φόρεσε ζακέτα, θα κρυώσεις". Μέχρι στιγμής οι ερευνητές που μελετούν αυτήν την ερώτηση πιστεύουν ότι η κανονική έκθεση στο μέτριο κρύο δεν αυξάνει την ευαισθησία του οργανισμού σε λοιμώξεις. Οι περισσότεροι επιστήμονες στον τομέα της υγείας συμφωνούν ότι ο λόγος για τον οποίο ο χειμώνας είναι η "εποχή της γρίπης" δεν είναι ότι οι άνθρωποι εκτίθενται στο κρύο αλλά διότι περνούν περισσότερο χρόνο σε εσωτερικούς χώρους και σε στενότερη επαφή με άλλους ανθρώπους, με αποτέλεσμα να μεταδίδονται περισσότερα μικρόβια.

Ορισμένα πειράματα που έγιναν σε ποντίκια έδειξαν ότι η έκθεση στο κρύο μπορεί να μειώσει την ικανότητα αντιμετώπισης της λοίμωξης. Αλλά τι γίνεται στους ανθρώπους; Τα αποτελέσματα είναι αμφιλεγόμενα.

Μια ομάδα ερευνητών από τον Καναδά που έχουν μελετήσει εκατοντάδες ιατρικές μελέτες επί του θέματος και έχουν πραγματοποιήσει και δικές τους καταλήγει στο συμπέρασμα ότι δεν υπάρχει λόγος να ανησυχούμε για την μέτρια έκθεση στο κρύο.

Σωματική άσκηση και ανοσοποιητικό σύστημα

Η τακτική άσκηση είναι ένας από τους πυλώνες της υγιεινής διαβίωσης. Βελτιώνει την καρδιαγγειακή υγεία, μειώνει την αρτηριακή πίεση, συμβάλει στον έλεγχο του σωματικού βάρους και προστατεύει από διάφορες ασθένειες. Ακριβώς όπως μια υγιεινή διατροφή, η μέτρια και τακτική άσκηση μπορεί να συμβάλει στη γενική καλή υγεία και συνεπώς σε ένα υγιές ανοσοποιητικό σύστημα.

Προς το παρόν, παρόλο που δεν έχει καθιερωθεί ένας άμεσος ευεργετικός σύνδεσμος, είναι λογικό να θεωρήσουμε ότι η μέτρια τακτική άσκηση είναι ωφέλιμη για την υγεία και ένα δυνητικά σημαντικό μέσο για να διατηρηθεί το ανοσοποιητικό σύστημα υγιές.